پرورش شتر فرصتی برای استفاده از خشکسالی

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از جهاد سازندگی، پرورش شتر طی سالهای اخیر به عنوان یکی از پر سودترین بخش‌های دامداری در کشور مورد توجه بیشتر قرار گرفته است. این حیوان به دلیل خلقت منحصر به فردش، مستعد زندگی در شرایط سخت است. به تعبیر برخی از دامداران قدیمی می توان شتر را در حوزه دامداری معادل با خرما در حوزه کشاورزی دانست.

شتر به علوفه بسیار کم، آب محدود و عرصه وسیع بیابانی نیاز دارد و در مقابل بیماری ها و اختلاف دما بسیار مقاوم است. از تمام اعضای بدن این حیوان می توان بهره اقتصادی برد. شتر به دلیل برخورداری از دستگاه گوارشی منحصر به فرد، بی ارزش ترین گیاهان را تبدیل به سلولز و انرژی می کند و این درحالی است که در شرایط کم آبی نیز این حیوان تا مدت ها هیچ نیازی به آب ندارد.

در شرایطی که خشکسالی و کم آبی بسیاری از دامهای کشور را تلف کرده و هر سال از جمعیت گاو و گوسفندهای دامداران کم می شود، طرح پرورش شتر با عنایت به در و درآمدزایی بالایی که برای صاحبانش به دنبال دارد، طی سال های اخیر بیشتر از گذشته مورد توجه قرار گرفته است. 

مدیریت مصرف آب با تغییر الگوی دامداری

در شرایط بحرانی خشکسالی در بیشتر استان های کشور و در حالی که همچنان بارانی نمی بارد و چشمه ها و چاه ها هر سال با کاهش سطح آب روبرو هستند، مدیریت مصرف آب و اقتصاد تنها در تغییر الگوی کشت کشاورزی یا صرفه جویی در مصرف آب و اجرای طرح های مکانیزه آب خلاصه نمی شود. در واقع پرورش شتر پتانسیلی است که خشکسالی را به فرصت تبدیل می کند.

پرورش صنعتی شتر در بسیاری از کشورهای حاشیه خلیج فارس شکل گرفته و مشتری خاص خود را نیز به صورت گسترده پیدا کرده است. پرورش شتر اکنون صنعتی سود آور است که می تواند اقتصاد دامداری کشور را متحول کند. در حال حاضر در کشور یک میلیون و 600 نفر شتر وجود دارد. این آمار ایران را در رده هفتمین تولید کننده شتر در آسیا قرار داده است. در ایران 13 استان کشور در زمینه پرورش شتر فعال هستند. 

قطب تولید دوغ و شیر لاکچری

شهر انبارالوم ایران، یکی از نقاط کشور است که با روی آوردن به پرورش شتر در کنار پرورش سایر دام های سبک و سنگین، توانسته اقتصاد خود را متحول کند و برای جوانانش بیش از هزار فرصت شغلی فراهم کند. انبارالوم از توابع شهرستان آق قلا در استان گلستان است و 7 هزار نفر جمعیت دارد. انبارالوم اگرچه از جاذبه های گردشگری طبیعی و تاریخی متعددی برخوردار است اما شهرتش در کشور وابسته به شیر و دوغ با کیفیت شترهایش است. 

آقای کیانی، یکی موفق ترین پرورش دهندگان شتر در انبارالوم است. او درباره تاریخچه پروش شتر در این منطقه، می گوید: «پرورش شتر به صورت محدود و در حد نگهداری از 2 یا 3 نفر شتر از گذشته های دور در انبارالوم رواج داشت اما طی سال های اخیر به دلیل سودآوری بالا مورد توجه بیشتر مردم قرار گرفت و به سرعت گسترش یافت. فقط ظرف یک سال گذشته گرایش به پرورش شتر در شهر 2 برابر شده است و در حال حاضر 300 خانوار در انبارالوم مشغول پرورش شتر هستند و شیر و دوغ آن را به تهران، مشهد و شیراز صادر می کنند.»

پرورش ارزان، محصول گران

او درباره علت گرایش سریع مردم به پرورش شتر، خاطرنشان می کند: «پرورش شتر بسیار ارزان تمام می شود. شتر در طبیعت از گیاهانی مثل کنگر، خارشتر و برگ گزچه استفاده می کند که هیچ حیوان دیگری از آن ها تغذیه نمی کند. شتر هر چقدر علوفه خشک بیشتر مصرف کند، غلظت و کیفیت دوغ و شیرش افزایش می یابد و هر چقدر علف سبز بخورد، غلظت شیرش کمتر می شود. در فصل گرما شیر شتر به حداکثر می رسد و در زمستان نصف می شود. شتر آب بسیار اندکی می خورد و مقاومت زیادی در برابر گرما دارد. همین کم هزینه بودنِ پرورش شتر، سوددهی آن را بسیار افزایش می دهد.»

آقای کیانی می افزاید: «طعم شیر هر شتر بر حسب چرایی که کرده و علوفه ای که خورده متفاوت است اما به طور کلی چون شتر علف های شور را دوست دارد، معمولا طعم شیرش شور مزه است و همین عامل موجب افزایش ماندگاری شیر شتر در قیاس با سایر دام ها است. شتر را روزانه 5 بار می دوشیم و هر روز 12 کیلوگرم شیر می دهد. شیر شتر به خاطر املاح، مواد معدنی و ویتامین هایی که دارد نزدیک ترین شیر به شیر مادر است. شتر احتیاج به پیاده روی زیاد دارد و همین امر باعث افزایش سلامت شیرش می شود. در انبار الوم پرورش دهنده ها با کمک خانواده هایشان شتر را پرورش می دهند و دوشیدن شیر شتر بر عهده خانم هاست. بعد از دوشیدن شیر شتر می توانیم مستقیما و بدون حرارت آن را به دوغ تبدیل کنیم. کافی است به شیر شتر، دوغ اضافه کنیم تا بعد از 20 دقیقه به عمل آید.»

آقای یارعلی یکی از توزیع کننده های موفق شیر شتر در انبارالوم است. او درباره ورود به این عرصه می گوید: «چند سال قبل در میدان تجریش تهران با مغازه ای رو به رو شدم که دوغ شتر می فروخت. به صاحب مغازه گفتم می توانم دوغ شتر را با کیفیت بهتر و قیمت ارزان تر از انبارالوم برای شما تهیه کنم و او هم پذیرفت. همان شب در تجریش و پاسداران 300 لیتر دوغ و شیر شتر سفارش گرفتم. دوغ را در انبارالوم لیتری 2 هزار و 500 تومان خریدم و در تهران لیتری 6 هزار و 500 تومان فروختم. به این ترتیب وارد کار توزیع دوغ و شیر انبار الوم شدم که بسیار هم سودآور است. به همین ترتیب شماره کارخانه های لبنیاتی را از اینترنت پیدا کردم و به آن ها گفتم می توانم برایتان شیر شتر با کیفیت عالی و قیمت مناسب پیدا کنم. در حال حاضر روزانه 500 کیلوگرم شیر شتر توزیع می کنم. شکر خدا جوان های بسیاری در انبارالوم در کار پروش شتر اشتغال دارند و جلوی مهاجرت آن ها به شهرهای بزرگ گرفته شده است.»

خواص دوغ شتر

دوغ تهیه شده از شیر شتر با دوغ بدست آمده از شیر گاو متفاوت است و تفاوت آن در این است که برای تهیه دوغ گاو ابتدا شیر گاو را توسط یک محرک بیرونی تبدیل به ماست می‌کنند و بعد ماست بدست آمده را پس از رقیق کردن تبدیل به دوغ می‌کنند. این فرآیند در شیر شتر متفاوت است، بدین ترتیب که ماده محرک از خود شیر شتر تهیه می‌شود و پس از آن با هر بار اضافه کردن شیر به آن ماده پس از چند ساعت بدون کم یا زیاد کردن ماده‌ای به شیر، مایعی بدست می‌آید که به لحاظ ساختار همان شیر است اما به دلیل اینکه طعم آن شباهت زیادی به دوغ دارد به آن دوغ گفته می‌شود. 

این مایع همان شیر است با این تفاوت که ماندگاری آن بدون اضافه کردن مواد نگهدارنده افزایش می‌یابد. از خواص بارز دوغ شتر می‌توان به انرژی‌زا بودن و خاصیت لاغرکنندگی آن اشاره کرد. دوغ شتر ملین بسیار خوبی است و برای درمان بواسیر، بیماری های طحال، ترمیم زخم های دستگاه گوارش، سل، یرقان، آسم و تنگی نفس، کم خونی و فشار خون مفید است. علاوه بر خاصیت لاغر کنندگی، یک لیوان دوغ شتر یک وعده غذایی کامل نیز محسوب می شود. 

در یک تحقیق ساده اثرلاکتوفرین و پروتئین اسیدی دوغ شترِ یک کوهانه ترکمن صحرا در استان گلستان، روی سلول های سالم و بیمار کبد مورد مطالعه قرار گرفت و تغییرات مورفولیژیکی آنها در زمانهای مختلف بررسی شد. این بررسی ها نشان داد که لاکتوفرین و پروتئین اثرات معنی داری برروی رده های سلولی دارد و از تکثیر سلولهای بیمار جلوگیری کرده است. همچنین اثرات آنها روی سلولهای سالم نشان داد که این دو باعث طول عمر بیشتر سلولهای سالم و افزایش سرعت تکثیر آنها می شود. شیر شتر همچنین یک منبع غذایی ارزشمند برای افراد تحت درمان سرطان و بیماریهای مشابه است.